Żelazo w wodzie negatywnie wpływa na jej parametry organoleptyczne oraz powoduje wysoką mętność, przez co ciecz nie nadaje się do celów spożywczych. Duże przekroczenia tego pierwiastka są również odpowiedzialne za liczne problemy techniczne i użytkowe w gospodarstwie domowym.
Spis treści:
- Żelazo w wodzie – normy
- Skąd bierze się żelazo w wodzie?
- Żelazo w diecie człowieka
- Czy żelazo w wodzie jest szkodliwe?
- Dlaczego należy usuwać żelazo z wody?
- Żelazo w wodzie – podsumowanie
Żelazo w wodzie – normy
Aktualne normy wody pitnej ujęte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wyznaczają maksymalne dopuszczalne stężenie żelaza na poziomie 0,2 mg/l.
Przekroczenie tej wartości oznacza konieczność podjęcia działań mających na celu redukcję stężenia żelaza poprzez montaż odpowiednich systemów uzdatniania wody. Dobór optymalnej metody usuwania żelaza z wody wymaga jednak specjalistycznej wiedzy i doświadczenia, dlatego warto w tym zakresie poprosić o pomoc specjalistę z branży.
Wysokie stężenie żelaza to jedno z największych zmartwień, z jakimi mają do czynienia użytkownicy wody ze studni. Przekroczenia ustalonych limitów można zweryfikować wykonując dedykowane badania wody. To pierwszy krok na drodze do pokonania tego problemu.
Skąd bierze się żelazo w wodzie?
Monitoring i ocena jakości wód prowadzone na terenie całego kraju przez służby sanitarne wskazują jednoznacznie, że żelazo w wodzie to powszechny problem.
Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) podaje, że 70 proc. wód w Polsce może się charakteryzować podwyższonym stężeniem żelaza.
Źródłem żelaza są zazwyczaj skały magmowe i osadowe, z których ten metal uwalnia się w procesie hydrolizy i pod wpływem rozpuszczonego w wodzie dwutlenku węgla. Jego występowaniu w naturalnych ujęciach sprzyja też niskie pH wody oraz obecność związków organicznych.
Żelazo dostaje się do wody pitnej także w efekcie działalności człowieka, poprzez spływy kopalniane, ścieki ze składowisk odpadów oraz ścieki przemysłowe z zakładów, w których wykorzystuje się lub przerabia materiały o wysokiej zawartości tego metalu.
Stężenie żelaza w wodzie przekraczające dopuszczalne normy bywa również wynikiem problemów związanych bezpośrednio z funkcjonowaniem sieci wodociągowych. Podczas przepływu wody z elementów konstrukcyjnych sieci dystrybucyjnej uwalniane są jony metali, których źródłem bywają niekiedy produkty korozji, jeśli elementy instalacji nie zostały przed nią prawidłowo zabezpieczone.
Żelazo w diecie człowieka
Głównym źródłem żelaza w diecie człowieka jest wątróbka (szczególnie gęsia), sezam, kakao, tofu, pestki dyni, płatki owsiane, sardynki oraz wołowina. Inne produkty zawierające duże ilości tego cennego pierwiastka to natka pietruszki, orzechy, kasza gryczana, soczewica, podroby oraz nabiał.
Z wodą pitną organizm pobiera niewiele, bo około 10 proc. niezbędnej w ciągu doby ilości żelaza[1]. Jego głównym źródłem w diecie jest pożywienie.
Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny transportującej tlen we krwi oraz odgrywa kluczową rolę w produkcji czerwonych krwinek. Przyczynia się również do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Z drugiej strony, jego nadmiar w diecie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. W tym kontekście często pojawia się pytanie, czy żelazo w wodzie jest szkodliwe dla zdrowia.
Czy żelazo w wodzie jest szkodliwe?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje, że nie ma podstaw do określenia wartości stężenia żelaza obecnego w wodzie spożywczej, które mogłoby stanowić niebezpieczeństwo dla jej użytkowników. Wyjątek stanowią osoby cierpiące na schorzenia powodujące odkładanie się tego metalu w organizmie.
Średnie dzienne zapotrzebowanie na żelazo u zdrowego dorosłego człowieka wynosi 0,8 mg/kg masy ciała.
Odnosząc tę wartość do stężenia żelaza w wodzie przeznaczonej do spożycia można być spokojnym. Nawet znaczne przekroczenie poziomu uznanego za dopuszczalny (np. stężenie równe 3 mg/l, a więc 15-krotnie wyższe) nie stwarza zagrożenia dla ludzkiego zdrowia, choć może niekorzystnie wpływać na stan skóry lub włosów podczas kąpieli. Z drugiej strony, podwyższone stężenie żelaza w wodzie jest przyczyną wielu problemów użytkowych.
Dlaczego należy usuwać żelazo z wody?
Z perspektywy gospodarstwa domowego żelazo w wodzie jest niekorzystne z co najmniej kilku powodów. Przekroczenia tego metalu nie występują też zazwyczaj samodzielnie i często towarzyszy im mangan w wodzie, jon amonowy oraz dwutlenek węgla. W efekcie, kluczowa staje się odpowiedź na pytanie, jak usunąć żelazo z wody.
Najskuteczniejsza metoda walki z przekroczeniami żelaza to centralne odżelaziacze wody. Konkretne urządzenie radzę jednak dobierać zawsze na podstawie wyników analizy wody oraz rodzaju posiadanej instalacji.
Piotr Pisarski
W kategorii produktów dedykowanych do usuwania żelaza na rynku mocno wyróżnia się seria Ecoperla Sanitower od jednego z najbardziej znanych polskich producentów systemów uzdatniania wody. Urządzenia tej marki doskonale radzą sobie z dużymi przekroczeniami żelaza i większym zapotrzebowaniem na uzdatnioną wodę. Warto natomiast pamiętać, że takie rozwiązanie wymaga montażu ocynkowanego hydrofora i zewnętrznego aeratora.
Inną opcję stanowią odżelaziacze wody z komorą sprężonego powietrza. To dobry sposób na odżelazianie wody, jeśli pozwalają na to jej parametry, przestrzeń na montaż jest ograniczona lub kiedy w domu funkcjonuje już hydrofor ze zbiornikiem membranowym. W takich urządzeniach nie ma potrzeby stosowania zewnętrznego napowietrzacza, gdyż proces filtracji wody zachodzi wewnątrz butli. Ponieważ nie zawsze wiadomo jaki odżelaziacz wody wybrać, w kwestii doboru optymalnego rozwiązania warto zaufać producentom cieszącym się dobrą opinią i zaufaniem konsumentów.
Żelazo w wodzie a jej parametry organoleptyczne
Przy wyższym stężeniu żelaza woda użytkowa nabiera metalicznego smaku i zapachu, a jej barwa ulega zmianie na żółtą lub pomarańczową, przez co jest niechętnie spożywana przez ludzi i zwierzęta. Psuje również oryginalny smak przygotowywanych na jej bazie dań i napojów.
Oprócz nieprzyjemnych doznań smakowych i zapachowych, pojawiają się także negatywne wrażenia wizualne, ponieważ nadmiar żelaza w postaci osadów powoduje efekt brudnej i mętnej wody.
Żelazo w wodzie a instalacje i urządzenia AGD
Obecne w wodzie żelazo szybko się wytrąca, a potem zalega w instalacji w postaci mazistego lub twardego osadu. Jeśli kranówka charakteryzuje się wysokim stopniem twardości, problem jest dodatkowo potęgowany przez kamień w wodzie.
Osad żelazowy zmniejsza światło w rurach, przez co spada wydajność przepływu oraz postępuje korozja elementów instalacji. Można się również spodziewać dużych strat energii pomp tłoczących wodę, a finalnie również trudnych do usunięcia awarii. Rdzawe osady z żelaza gromadzą się także we wnętrzu sprzętów AGD oraz w urządzeniach stosowanych do podgrzewania wody znacząco skracając ich żywotność.
Gęsty, brunatny osad zgromadzony wewnątrz zaprezentowanego zaworu kulowego powoduje drastycznie zmniejszenie jego średnicy, przez co negatywnie wpływa na wydajność instalacji oraz parametry organoleptyczne kranówki. Stanowi jednocześnie siedlisko bakterii, które mogą prowadzić do wtórnego skażenia wody.
Osad będący wynikiem przekroczeń stężenia żelaza w wodzie to także doskonałe środowisko dla rozwoju różnych mikroorganizmów. Choć bakterie żelazowe nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla ludzkiego zdrowia, przyczyniają się do narastania biofilmu w instalacjach, przez co może dochodzić do wtórnego skażenia poprzez inne bakterie w wodzie.
Żelazo w wodzie a gospodarstwo domowe
Żelazo w wodzie to również problem w wymiarze najprostszych codziennych czynności. Rdzawe zacieki w wannach i umywalkach oraz plamy na armaturze są trudne do usunięcia, przez co wymagają długotrwałego szorowania oraz stosowania dużych ilości drogich detergentów.
Jeśli woda z przekroczeniami żelaza jest wykorzystywana do prania, tkaniny szarzeją, a w skrajnych przypadkach pojawiają się na nich brązowe przebarwienia. Myte naczynia stają się matowe i zyskują charakterystyczne zacieki.
Żelazo w wodzie a systemy nawadniające i rośliny
Jeszcze więcej szkód powoduje zażelaziona woda w systemie nawadniania. Pod wpływem tlenu z powietrza żelazo znajdujące się w wodzie zmienia formę z rozpuszczalnej na nierozpuszczalną. W efekcie powstaje osad o brunatnym zabarwieniu, który gromadzi się na powierzchniach roślin nadając im mało estetyczny wygląd. Ten sam problem dotyczy kostki brukowej, ozdobnych kamieni w ogrodzie oraz elewacji budynków, w pobliżu których do podlewania stosowana jest woda z przekroczeniami żelaza. To jednak nie wszystko. Wytrącony osad może również blokować emitery kroplowe obniżając efektywność podlewania, a finalnie podnosi koszty utrzymania przydomowej zieleni i może prowadzić do awarii systemu nawadniania.
Żelazo w wodzie – podsumowanie
Osady żelaziste wytrącające się z wody na ścianach rur wodociągowych utrudniają właściwą eksploatację instalacji, są przyczyną spadku ciśnienia wody, a nawet prowadzą do pogorszenia jej jakości mikrobiologicznej. Kranówka z przekroczeniami tego metalu przestaje być zdatna również do celów spożywczych. Zastrzeżenia budzą przede wszystkim wzrost barwy i mętności oraz metaliczny smak kranówki. Jeśli analiza wody wykaże przekroczenia żelaza powyżej 0,2 mg/l, postaw na odpowiedni system uzdatniania wody, który skutecznie usunie problem.
