Kamień w wodzie (kamień kotłowy) to potoczna nazwa osadu, który składa się głównie z węglanów wapnia i magnezu. Powstaje w wyniku termicznego rozkładu tych soli i gromadzi się wszędzie tam, gdzie podgrzewana jest twarda woda – m.in. wewnątrz kotłów, bojlerów, w podzespołach sprzętów AGD i na powierzchni armatury.
Spis treści:
- Czym jest i jak powstaje kamień w wodzie (kamień kotłowy)?
- Kamień w wodzie (kamień kotłowy) w gospodarstwie domowym
- Doraźne usuwanie kamienia w wodzie (kamienia kotłowego)
- Kamień w wodzie (kamień kotłowy) – jak usunąć przyczynę problemu?
- Kamień w wodzie (kamień kotłowy) okiem eksperta – podsumowanie
Czym jest i jak powstaje kamień w wodzie (kamień kotłowy)?
Kamień kotłowy to twardy osad o lekko szarym zabarwieniu składający się głównie z węglanów wapnia (CaCO3) i magnezu (MgCO3) oraz innych związków tych metali – krzemianów, siarczanów, wodorotlenków oraz chlorków. Powstaje w wyniku termicznego rozkładu wodorowęglanów wapnia (Ca(HCO3)2) i magnezu (Mg(HCO3)2), które w dużych stężeniach zawiera nieuzdatniona twarda woda.
Aktualnie obowiązujące w Polsce normy wody pitnej podają akceptowalny zakres twardości wody na poziomie 60-500 mg CaCO3/l, przy czym wynik w granicy 220-320 mg CaCO3/l to woda twarda, a wartość powyżej 320 mg CaCO3/l oznacza wodę bardzo twardą.
Stopień twardości kranówki pochodzącej z wodociągu można sprawdzić na stronie internetowej lokalnego dostawcy. Jeśli woda jest z kolei czerpana z własnego ujęcia, warto zweryfikować jej ogólną jakość, najlepiej zlecając przekrojowe – fizykochemiczne i mikrobiologiczne badania wody. Pomiar samego stopnia twardości wody można natomiast wykonać samodzielnie, dzięki dedykowanym testerom.
W wyniku podgrzewania twardej wody dochodzi do rozpadu jonów wodorowęglanowych HCO3– na jony węglanowe CO32-. Trudno rozpuszczalne węglany wytrącają się wówczas w postaci kamiennego osadu zawierającego głównie CaCO3 i MgCO3, zgodnie z poniższymi reakcjami.
- Ca(HCO3)2 → CaCO3 + H2O + CO2
- Mg(HCO3)2 → MgCO3 + H2O + CO2
W praktyce, kamień kotłowy powstaje już w temperaturze 28°C w miejscach wymiany ciepła, w związku z czym osadza się wewnątrz kotłów (jak wskazuje nazwa), bojlerów lub innych urządzeń, przez które przepływa surowa woda. Zjawisko kamiennego osadu dotyczy również wszelkich systemów wykorzystujących gorącą parę wodną, a co za tym idzie stanowi ono problem nie tylko w warunkach domowych, ale również w zastosowaniach przemysłowych.
Stopień twardości wody w domu można dobrać zgodnie z indywidualnymi potrzebami. Jeśli nie wiesz od czego zacząć, poproś o pomoc specjalistę z branży.
Kamień w wodzie (kamień kotłowy) w gospodarstwie domowym
Choć kamień w wodzie obecny w naczyniach do gotowania nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, może powodować szereg problemów użytkowych i technicznych. Przede wszystkim generuje straty energii cieplnej, obniżając sprawność kotłów i wymienników ciepła. Warto bowiem pamiętać, że zalegający w kotle kamienny osad może mieć wiele warstw, przez co schładzanie poszczególnych elementów urządzenia jest nierównomierne. Mogą wówczas powstawać pęknięcia, a jeśli kocioł jest pod ciśnieniem – istnieje również ryzyko eksplozji! Zatkany kocioł dodatkowo może również wydawać dźwięki przypominające buczenie lub trzaski.
Twardy osad stopniowo narasta również we wnętrzu rur instalacji grzewczej zmniejszając ich średnicę, co bywa bezpośrednią przyczyną lokalnych przegrzań lub niedogrzań. W takich warunkach niestabilny jest także przepływ wody. Pod osadem może się w dodatku rozwijać korozja, a tym samym wzrasta ryzyko awarii i związanych z tym przymusowych przestojów w pracy całego systemu grzewczego. To jednak nie wszystko!
Kamień kotłowy to także problem natury estetycznej. Biało-szary nalot, będący bezpośrednim skutkiem stosowania twardej wody, pojawia się zazwyczaj na dnie czajnika, w kabinie prysznicowej, na grzałce pralki, w żelazku oraz w ekspresie do kawy. Można go także zauważyć na powierzchni gorących napojów oraz wszelkich dań przygotowywanych na bazie twardej wody. Wysoki stopień twardości kranówki powoduje także matowienie i szarzenie warzyw oraz owoców poddawanych obróbce termicznej, przez co posiłki mogą się wydawać mało apetyczne.
Osad z kamienia kotłowego często pojawia się na armaturze łazienkowej i kuchennej. Usuwanie takiego nalotu jest trudne i czasochłonne, dlatego zamiast stosować doraźne metody chemiczne lub fizyczne, warto wyeliminować przyczynę problemu, redukując wysoki stopień twardości wody za pomocą zmiękczaczy wody.
Doraźne usuwanie kamienia w wodzie (kamienia kotłowego)
W warunkach domowych kamień kotłowy można wyeliminować na różne sposoby. Choć sam osad jest stosunkowo kruchy, mocno przylega do powierzchni, a jego mechaniczne usuwanie bywa nie tylko uciążliwe, ale też bardzo czasochłonne. Komercyjne odkamieniacze są nie tylko kosztowne, ale też często zawierają silne związki chemiczne, które nie pozostają obojętne dla środowiska naturalnego i czyszczonych powierzchni.
Doraźne odkamienianie obejmuje również montaż dedykowanych filtrów prysznicowych i filtrów pralkowych zawierających polifosfat w postaci kryształków lub proszku. Warto jednak pamiętać, że w takiej formie jego działanie jest zazwyczaj miejscowe. Z drugiej strony, na rynku można znaleźć również polifosforany w płynie. Tego typu systemy antywapienne włoskiej marki Acqua Brevetti to zupełnie nowy poziom dozowania polifosforanów, nieporównywalny do podawania stałego złoża polifosfatu. Dzięki zastosowaniu pompy dozującej, wodny roztwór związków fosforanowych jest wprowadzany proporcjonalnie do przepływu wody w instalacji, co gwarantuje doskonałe wymieszanie i równomierne rozprowadzenie bez ryzyka miejscowego zatężenia środka. W zależności od rodzaju dozownika, można w ten sposób zabezpieczyć kocioł grzewczy, pompę ciepła, sprzęty AGD korzystające z ciepłej wody, a nawet całą domową instalację.
Należy jednocześnie pamiętać, że skuteczność tego rozwiązania odnosi się do wody o twardości od 5°f do 35°f oraz przy temperaturach chwilowych wody do 80°C i w temperaturze magazynowania do 60°C. W praktyce, podczas gotowania kranówki kamień w czajniku będzie powstawać. Inną kwestią pozostaje fakt, że roztwór polifosforanów w płynie działa jako inhibitor kamienia kotłowego, czyli nie usuwa twardości wody, a po jej wyschnięciu na zwilżonej powierzchni może pozostać osad w formie proszku.
Usuwanie kamienia kotłowego odbywa się także w sposób mechaniczny (skrobanie, szorowanie) lub metodami fizycznymi. Te ostatnie bazują na zastosowaniu pola elektromagnetycznego wykorzystywanego między innymi przez, budzące wiele kontrowersji, magnetyzery wody.
Efektywność magnetyzerów jest mocno dyskusyjna, dlatego nie polecam ich stosowania. Najlepszym sposobem na kamień w wodzie jest odpowiednio dobrana stacja uzdatniania, dzięki której można zredukować wysoki stopień twardości kranówki – główną przyczynę problemów, a nie tylko ich skutek w postaci uporczywie nawracającego osadu.
Piotr Pisarski
Kamień w wodzie (kamień kotłowy) – jak usunąć przyczynę problemu?
Nie ma tylko jednej odpowiedzi na pytanie jak usunąć twardość wody, ale zawsze warto rozważyć montaż centralnej stacji uzdatniania wody. W tej kategorii urządzeń doskonale sprawdzają się natomiast zmiękczacze wody i stacje wielofunkcyjne. Rozprowadzana na całą instalację, miękka woda nie tylko nie pozostawia osadu w postaci kamienia kotłowego, ale też charakteryzuje się niższym napięciem powierzchniowym, dzięki czemu jest również łagodniejsza dla skóry i włosów.
Kiedy tłumaczę jak działa zmiękczacz wody, nikt nie ma wątpliwości, że to najlepsze rozwiązanie zarówno w przypadku wody wodociągowej, jak i studziennej. Przypominam jednocześnie, że urządzenia tego typu dobiera się na podstawie kilku parametrów: stopnia twardości i zużycia wody, ilości miejsc poboru oraz liczby osób korzystających z wody na co dzień.
Piotr Pisarski
Choć poszczególne modele zmiękczaczy wody różnią się od siebie wyglądem, rodzajem komponentów, czy dodatkowymi funkcjami, wszystkie działają na takiej samej zasadzie. Na etapie wyboru konkretnego urządzenia warto natomiast zwrócić uwagę przede wszystkim na jakość złoża filtracyjnego oraz głowicy sterującej. W przypadku wody z własnego ujęcia dobrym rozwiązaniem może się także okazać stacja wielofunkcyjna, która dzięki odpowiednio dobranej mieszance złóż filtracyjnych, eliminuje nawet pięć różnych zanieczyszczeń (wysoki stopień twardości wody, żelazo, mangan, związki organiczne i jon amonowy). To dobry, choć nie uniwersalny, wybór przede wszystkim dla osób poszukujących kompleksowych rozwiązań w zakresie uzdatniania wody ze studni.
Kamień w wodzie (kamień kotłowy) okiem eksperta – podsumowanie
Przyczyną powstawania kamienia kotłowego jest twarda woda. W takim przypadku montaż odpowiedniego urządzenia do uzdatniania może uratować sprzęt AGD przed przedwczesną awarią, wpłynie na poprawę stanu skóry i włosów, uwolni więcej czasu poświęcanego dotychczas na sprzątanie, a nawet ograniczy wydatki związane z ogrzewaniem.
