Woda przeznaczona do spożycia zawiera wiele różnych substancji, głównie pochodzenia naturalnego. Mogą się w niej również pojawiać składniki niepożądane, pogarszające parametry organoleptyczne i użytkowe, a także szkodliwe dla organizmu. Kwestie bezpieczeństwa zdrowotnego kranówki w Polsce rozwiązują normy wody pitnej.
Spis treści:
- Jakość wody przeznaczonej do spożycia
- Podstawowe akty prawne określające normy wody pitnej w Polsce
- Woda pitna – podstawowe normy jakościowe
- Normy wody pitnej w Polsce – podsumowanie
Jakość wody przeznaczonej do spożycia
Woda pitna przeznaczona do spożycia przez ludzi nie może zawierać bakterii chorobotwórczych, związków szkodliwych oraz nadmiernych ilości substancji powszechnie w niej występujących (tj. żelazo w wodzie, mangan, wapń, magnez, chlorki, siarczany, azotany, azotyny). Jednocześnie powinna być klarowna, bezbarwna i bez zapachu[1].
Jeśli jakość kranówki z sieci wzbudza jakiekolwiek wątpliwości lub użytkowana ciecz pochodzi z prywatnego ujęcia, należy koniecznie zweryfikować jej skład zlecając profesjonalne badania wody. W kwestii zdrowia nie ma bowiem miejsca na kompromisy, a normy wody pitnej jasno regulują wskaźniki jej czystości.
Jeśli fizykochemiczna lub mikrobiologiczna analiza wody wykaże jakiekolwiek nieprawidłowości, a w szczególności bakterie w wodzie, trzeba niezwłocznie sięgnąć po odpowiednie metody uzdatniania. Dobór optymalnego rozwiązania wymaga jednak szerokiej wiedzy i doświadczenia, dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji, warto poprosić o pomoc eksperta z branży.
Woda spożywcza jest określana jako woda w stanie surowym lub po uzdatnieniu, odpowiednia do picia, gotowania, przygotowywania żywności lub innych celów użytkowych w gospodarstwach domowych i obiektach użyteczności publicznej. W tej szerokiej definicji mieści się również woda wykorzystywana przez każde przedsiębiorstwo do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów przeznaczonych do spożycia przez ludzi[2].
Jeśli podejrzewasz, że Twoja kranówka nie spełnia jakiejkolwiek normy wody pitnej, optymalnym rozwiązaniem tego problemu są filtry kuchenne działające w oparciu o membranę osmotyczną lub kapilarną.
Piotr Pisarski
Podstawowe akty prawne określające normy wody pitnej w Polsce
Celem wszystkich dokumentów normujących parametry wody przeznaczonej do spożycia jest sprecyzowanie zaleceń dotyczących ochrony zdrowia ludzkiego przed zawartymi w niej zanieczyszczeniami.
Normy wody pitnej w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2294) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uwzględniające również wytyczne zawarte w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r.
W rozporządzeniu dokładnie określono wymagania mikrobiologiczne i fizykochemiczne, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia. Muszą się do nich dostosować wszystkie zakłady wodociągowe, przedsiębiorstwa zaopatrujące w wodę oraz użytkownicy prywatnych studni.
Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) opublikował dodatkowo polską wersję językową norm wykorzystywanych w badaniach jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi:
- Norma Europejska PN-EN 15975-2:2013-12; Bezpieczeństwo zaopatrzenia w wodę do spożycia — Wytyczne dotyczące zarządzania kryzysowego i ryzyka
- Norma Międzynarodowa PN-EN ISO 14189:2016-10; Jakość wody — Oznaczanie ilościowe Clostridium perfringens
- Norma Międzynarodowa PN-EN ISO 17994:2014-04; Jakość wody — Wytyczne do porównania względnego odzysku mikroorganizmów według dwóch metod ilościowych (zastępuje wycofaną normę PN-EN ISO 17994:2007)
Zakłady wodociągowe są zobowiązane do publikacji danych obrazujących jakość dostarczanej przez siebie wody. Nie oznacza to jednak, że do odbiorców zawsze trafia kranówka o optymalnych parametrach. Jej jakość może bowiem ulec pogorszeniu np. w wyniku awarii instalacji w punktach poboru lub poprzez wtórne skażenie wynikające z obecności biofilmu w rurach. Odrębną kwestią pozostaje również twarda woda – problem dotyczący większości polskich gospodarstw domowych, zarówno tych podłączonych do lokalnej sieci wodociągowej, jak i takich korzystających z własnego ujęcia.
Jakość kranówki pod kątem jej twardości można sprawdzić samodzielnie. Polecam w tym celu zakup kropelkowego testera twardości wody. Wyniki takiego badania można łatwo interpretować stosując kalkulator twardości wody.
Piotr Pisarski
Woda pitna – podstawowe normy jakościowe
Jakość wody przeznaczonej do celów spożywczych określają wskaźniki mikrobiologiczne, fizykochemiczne i organoleptyczne, a także stężenie metali ciężkich oraz innych związków szkodliwych dla zdrowia człowieka, tj. pestycydy, trihalometany (THM), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), bromiany, chlorany i chloryny[1].
Wymagania mikrobiologiczne
Występowanie bakterii w wodzie jest problemem stosunkowo powszechnym. Do namnażania patogenów dochodzi najczęściej w studniach w pobliżu pól, albo nieszczelnych szamb. Warto pamiętać, że bakterie można znaleźć także w uzdatnionej wodzie pitnej. Najczęściej spotykane są patogeny z grupy Coli, Legionella oraz Clostridium perfringens. Każda z nich jest niebezpieczna dla zdrowia, dlatego warto wiedzieć jak usunąć bakterie z wody szybko i skutecznie.
| Parametr | Liczba mikroorganizmów [jtk lub NPL] | Objętość próbki [ml] |
|---|---|---|
| Bakterie grupy coli | 0 | 100 |
| Ogólna liczba mikroorganizmów w 22°C | Bez nieprawidłowych zmian | |
| Clostridium perfringens (łącznie ze sporami) | 0 | 100 |
Wymagania organoleptyczne
Do organoleptycznych parametrów wody należą barwa, smak, zapach i mętność. Wszystkie te cechy mogą świadczyć o pochodzeniu wody, a także sugerować rodzaj zawartych w niej związków chemicznych.
| Parametr | Wartość | Jednostka |
|---|---|---|
| Barwa | Akceptowalna przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian | |
| Mętność | Akceptowalna przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian; zalecany zakres wartości do 1,0 | NTU |
| Smak | Akceptowalny przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian | |
| Zapach | Akceptowalny przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian |
Wymagania fizykochemiczne
Do wskaźników fizykochemicznych określanych przez normy wody pitnej należą m.in. przewodność, pH, stężenie jonu amonowego, żelaza i manganu. W przypadku wód podziemnych, oprócz wskazanych wyżej, określa się zawartość chlorków, siarczanów oraz utlenialność z nadmanganianem potasu.
| Parametr | Wartość | Jednostka |
|---|---|---|
| Azotany | 50 | mg/l |
| Glin (Al) | 200 | µg/l |
| Jon amonu | 0,5 | mg/l |
| Chlorki | 250 | mg/l |
| Mangan (Mn) | 50 | µg/l |
| Ogólny węgiel organiczny (OWO) | Bez nieprawidłowych zmian | |
| Stężenie jonów wodoru (pH) | 6,5-9,5 | |
| Przewodność elektryczna | 2,5 | µS/cm |
| Siarczany | 250 | mg/l |
| Sód (Na) | 200 | mg/l |
| Twardość | 60-500 | mg/l |
| Utlenialność z KMnO4 | 5 | mg/l O2 |
| Żelazo (Fe) | 200 | µg/l |
Metale ciężkie
Metale ciężkie zalicza się do tych substancji, które stanowią szczególne zagrożenie dla zdrowia człowieka. W tej grupie zanieczyszczeń najczęściej wymienia się antymon, chrom, miedź, srebro, ołów, nikiel, arsen, rtęć i kadm. Ich źródłem jest zazwyczaj działalność antropogeniczna, dlatego w celu ochrony przed tego typu zagrożeniem warto wiedzieć jak usunąć metale ciężkie z wody w warunkach domowych.
| Parametr | Wartość | Jednostka |
|---|---|---|
| Antymon (Sb) | 5 | µg/l |
| Chrom (Cr) | 50 | µg/l |
| Kadm (Cd) | 5 | µg/l |
| Miedź (Cu) | 2 | mg/l |
| Nikiel (Ni) | 20 | µg/l |
| Ołów (Pb) | 10 | µg/l |
| Rtęć (Hg) | 1 | µg/l |
| Srebro (Ag) | 10 | µg/l |
Inne zanieczyszczenia
Wśród innych związków stanowiących potencjalne zanieczyszczenie wody pitnej często pojawiają się trihalometany (w tym chloroform), wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne i pestycydy. Chociaż wpływ środków ochrony roślin na zdrowie człowieka nie został jeszcze dokładnie przebadany i może się znacząco różnić w zależności od konkretnego typu preparatu, wiedza jak usunąć pestycydy z wody jest bez wątpienia potrzebna w szczególności na terenach rolniczych.
| Parametr | Wartość | Jednostka |
|---|---|---|
| Bromodichlorometan | 0,015 | mg/l |
| Chlor wolny | 0,3 | mg/l |
| Chloraminy | 0,5 | mg/l |
| ∑ chloranów i chlorynów | 0,7 | mg/l |
| Ozon | 0,05 | mg/l |
| Pestycydy | 0,5 | µg/l |
| Trichlorometan (chloroform) | 0,03 | mg/l |
| Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) | 0,1 | µg/l |
Normy wody pitnej w Polsce – podsumowanie
Aktualnie obowiązujące normy wody pitnej obejmują szereg wytycznych, jakie powinna spełniać kranówka. Zakres kontroli wody wodociągowej i studziennej jest stosunkowo szeroki i dotyczy zarówno parametrów fizykochemicznych, jak i czystości pod kątem mikrobiologicznym. Jeśli chcesz mieć pewność, że woda płynąca z Twojego kranu jest zawsze czysta i zdrowa, okresowo kontroluj jej skład oraz zamontuj odpowiedni filtr kuchenny lub wybierz centralną stację uzdatniania.
